بیان حکمت و فرزانگی از طریق داستان در تاریخ و فرهنگ شرقیان، سنّتی دیرینه است. کتب مقدس نظیر تورات، انجیل، و قرآن آکنده از داستان‌های حکیمانه‌اند و هر کدام به سبکی این داستان‌ها را بازگویی می‌کنند و از مجرای روایت داستان‌ زندگی آدمیان، حکمت و فرزانگی می‌آموزند و تأثیرات پایدار بر حیات بشر و فرهنگ انسانی می‌نهند. هنوز بسیاری از معتقدان در این سنت‌های دینی اعمال روزمره‌ی خود را در پیوند با این داستان‌ها فهم می‌کنند. به‌عنوان مثال، هنوز ماجرای هابیل و قابیل پیش‌الگوی خیانت برادر به برادر و تعدی به حقوق برادر از سوی برادر است. قصص قرآن یکی از موضوعات مهم و مورد بحث مفسران و عالمان مسلمان بوده و نظریه‌های مختلفی در مواجهه با این قصص مطرح شده است و این نوع قصه‌گویی بر کار برخی از نویسندگان و ادیبان قدیمی و معاصر نیز تأثیرگذار بوده است.
این سنت در میان بزرگان ادب و اندیشه و دین و عرفان در جوامع شرقی تداوم یافته است و انبوهی داستان در میان شرقیان و از جمله در میان اهل فرهنگ ایرانی آفریده شده است. در عصر مدرن، متفکرانی چون علی شریعتی و مرتضی مطهری بر این گونه‌ی بیانی تأکید کرده و آن را مورد استفاده قرار داده‌اند و آثاری داستانی تولید کرده‌اند. شریعتی از جمله متفکرانی بود که تأکید می‌کرد که روشن‌فکران می‌بایست زبان‌های مختلفی را برای مخاطبان مختلف به کار ببرند.
در میان متفکران غربی، متفکران بزرگی چون ژان پل سارتر کوشیده‌اند افکار و اندیشه‌های فلسفی خود را از مجرای آثار داستانی نظیر نمایش‌نامه‌ها و رمان‌های متعدد به مخاطبان منتقل کنند. سارتر در کاربرد آثار داستانی برای بیان و انتشار افکار فلسفی خویش سرآمد دیگران است.
این روزها رمانی تاریخی از یکی از اهالی فلسفه و روشن‌فکران برجسته‌ و بسیار پرتلاش کشورمان دکتر بیژن عبدالکریمی به نام «دن‌کیشوت‌های ایرانی» منتشر شده است که از هر جهت شایسته‌ی توجه است. این اثر هفت‌صد و سی و چند صفحه‌ای که توسط نشر نقد فرهنگ منتشر شده (اثری که بیش از یک دهه اجازه‌ی انتشار نداشته است)، ماجرای نهضت هزاره‌ای بابیه و پیروان او را به‌تفصیل بازمی‌گوید. عبدالکریمی به‌عنوان یکی از اهالی فلسفه رمانی تاریخی نوشته است. او این بار به جای طرح آرای فلسفی و نظری خویش، رمان نوشته است. عبدالکریمی خود را به نوع خاصی از بیان و صورت‌بندی افکار و شیوه‌ی عرضه‌ی اندیشه محدود نکرده است و لذا الگوی کنش روشن‌فکرانه‌ای را که بسیار ارزش‌مند است، پیش می‌کشد و عرضه می‌دارد. همت او برای مطالعه‌ی تاریخ جنبش بابیه و بازگویی و بازخوانی آن کم‌نظیر است.
علاوه بر نفس اهمیت چنین اقدامی توسط یکی از متفکران شایسته‌ی معاصر، خود اثر نیز ویژگی‌های قابل اعتنایی دارد که هر یک از آن‌ها می‌تواند تحسین مخاطب را برانگیزاند:
الف) نثری که عبدالکریمی برای این رمان برگزیده با موضوع تاریخی مورد بحث تناسب دارد. زبان و شیوه‌ی بیان، به‌نحوی از نثر رایج و متعارف امروزی فاصله دارد و این به خودی خود به خواننده القا می‌کند که ماجرای رمان به قرون گذشته تعلق دارد.
ب) نثر عبدالکریمی در طول بیش از هفت‌صد صفحه، یک‌دست است و فراز و فرود ندارد و پاره‌پاره و گسیخته و چندزبانه نیست. این ویژگی رمان عبدالکریمی به‌راستی تحسین‌برانگیز است. تنها در معدودی موارد برخی از خطاها در انتخاب واژگان رخ داده است که بسیار محدود است و در اثری با این حجم می‌تواند سهوالقلم تلقی شود.