دوران پرفراز و نشیب قاجاریه و خاصه دوره نخست آن، یعنی سال‌های 1210 تا 1264 ق در تاریخ ایران، پیش از آن که با دستاوردهای فرهنگی و هنری شناخته شود و مورد ارزیابی درست قرار گیرد، با نگرشی سیاست‌زده و آن با تأکید بر کوتاهی‌ها و کج‌اندیشی‌های سیاست‌مداران و صد البته بی تدبیر در اداره امور سیاسی کشور شناخته شده است. پس دور از انتظار نیست که این نگرش همه شئون تاریخ قاجاریه را در بر گیرد و در ذهن ایرانیان، حکومت قاجاریه به مثابه دورانی تاریک جلوه نماید و حاکمان این عصر نیز در نظر، دلقکانی شیک‌پوش جلوه کنند که به جای مطرب‌خانه‌ها، دست روزگار آنان را در کاخ‌ها جا داده است. چنین رویکردی را می‌توان در متون تاریخی و حتی آثار نمایشی و سینمایی خلق شده در ارتباط با این عصر به وضوح دید. این رفتار طبیعتاً بر نقدهای نگارش یافته پیرامون هنر این دوره تأثیر گذار بوده و سطحی‌نگری، کج اندیشی و تناقض گویی، تنها بخشی از تبعات آن است که متأسفانه دامن گیر تاریخ‌نگاری هنر و نقاشی این عصر شده، به گونه‌ای که هنر نقاشی این دوره، جایگاه و اعتباری در مراکز آموزشی هنر و دانشکده‌ها هنری نیافته است. در حالی که نقاشی نیمه نخست قاجار با حفظ ارتباط تنگاتنگ خود با ادبیات و فرهنگ ایرانی که نهضت بازگشت ادبی، زمینه‌های بازخوانی آن را فراهم آورده بود، توانست در خلق شیوه‌ای جدید و کاملا ایرانی، دستاوردهای تاریخ نقاشی ایرانی را با بیانی نو به تصویر کشد و جریانی در روند تکوین هنر نقاشی ایرانی به شمار آید. کتاب حاضر تلاش می‌کند همگامی ادبیات و نقاشی دوره قاجار را به تصویر بکشد. فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است: فصل اول: بررسی زمینه‌های شکل‌گیری نقاشی نیمه نخست قاجار فصل دوم: شکل‌گیری و بسترهای رشد نقاشی نیمه نخست قاجار فصل سوم: بررسی روند شکل‌گیری گسترش ادبیات نهضت بازگشت فصل چهارم: تأثیر ادبیات در بازنمایی صور خیال در نقاشی نیمه نخست قاجار فصل پنجم: تحلیل بازنمایی صور خیال در ادبیات و نقاشی نیمه نخست قاجار فصل ششم: واقع انگاری در نقاشی ایران